لینک دانلود و خرید پایین توضیحات

فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت

تعداد صفحات:41

منابع دارد

يكى ديگر از فرقه‏هاى كلامى كه در روزگار امام على (ع) به وجود آمد «خوارج» است. برخى از محققان، خوارج را فرقه‏اى اسلامى ذكر كرده‏اند تا جايى كه در كتاب‏هايى كه در خصوص تاريخ علم كلام نوشته‏اند به طور مفصل درباره اين فرقه وعقايد آنان سخن گفته‏اند. ما هر چند خوارج را اساساً مسلمان نمى‏دانيم اما پرداختن به طرز تفكر وانديشه‏هاى كلامى آنان را از اين جهت ضرورى مى‏دانيم كه اين فرقه در زمان حكومت امام على (ع) با تمسك به قرآن و تظاهر به اسلام براى آن حضرت، مشكلاتى را پديد آوردند واز خود عقايدى فاسد وخلاف قرآن به جاى گذاشتند. وچون بحث ما در اين جا «على (ع) وفرقه‏هاى كلامى» است ناگزيريمكهعقايداينگروهراهمبهطورخلاصهبهبحثوبررسىبگذاريم.
آنان به طرز گمراه‏كننده‏اى كردارهاى خود را با قرآن توجيه مى‏كردند وبر روش‏هاى خويش، استدلال عقيدتى مى‏آوردند. از همين روست كه امام على (ع) به اصحاب خويش فرمود: در هنگام بحث ومناظره با آنان از قرآن استدلال نياوريد بلكه با سنت پيامبر بحث كنيد، چون اين گروهقرآنرابهنفعخويشتأويلمى‏كنند.
خوارج به خاطر همين استدلال‏هاى سست وبى‏پايه، عمرى كوتاه داشتند وچندان در تاريخ نپاييدندوبهجزچندفرقهمعدود،سايرفرقه‏هايشانازبينرفته‏اند،اماعقايدوافكارشان درقالب‏هاىمختلفبهحياتخويشادامهدادهاست.
در نهج البلاغه هم آمده است هنگامى كه خوارج كشته شدند به امام على (ع) گفتند: اى امير مؤمنان،همگىآنانكشتهشدند.امامفرمود:
«كلاَّواللَّهِاِنَّهُمْنُطَفٌفِىأصْلابِالرِّجالِوَقراراتِالنِّساءِ،كُلَّمانَجَمَمِنهُمْقَرْنٌقُطِعَحتّى

يكونَآخِرُهُملُصُوصاًسَلّابينَ؛نه به خدا قسم، آنها نطفه‏هايى در پشت مردان ورحم زنان خواهند بود كه هر زمان، شاخى از آنها سر بر آورد، بريده مى‏شود تا اين كه آخرشان دزدان وراهزنانخواهندشد.»(1)
از اين سخن امام (ع) به خوبى استفاده مى‏شود كه عقايد باطل اين گروه وافرادى كه با اين مرام باطل هستند باقى خواهند ماند.

1-1- چگونگى پيدايش خوارج

عموم مورخانى كه به بحث وبررسى درباره خوارج وچگونگى پيدايش آنان پرداخته‏اند به وجود آمدن اين فرقه را از جنگ صفين وقضيه «حكميّت» مى‏دانند، امّا به نظر ما براى ريشه‏يابى عميق‏تر بايد كمى به عقب برگشت، زيرا نمى‏توان پذيرفت كه يك حزب وگروه سازمانيافتهومنسجمباموضعگيرى‏هاىسياسىوعقيدتى،بهيكبارهودرمدتكمترازچندساعتوياچندروز،ايجادشود؟
آيا باور كردنى است كه در نبرد صفين، عده‏اى با اصرار و پافشارى بسيار از امير مؤمنان على (ع) بخواهند كه جنگ را خاتمه دهد وحكميّت را بپذيرد وحتى او را براى پذيرفتن اين امر به قتل تهديد كنند، امّا پس از قبول حكميّت از طرف على (ع) فوراً موضع خود را تغيير دهند وپذيرشحكميّتراكفربدانند؟اين،مسلماًبرنامهوطرحىازپيشتنظيمشدهبودهاستكهريشهدرپيشازنبردصفينومسألهحكميّتدارد.
بنابر اين بر يك محقق، لازم است كه براى تحليل وبررسى چگونگى پيدايش اين گروه به عقب برگرددوقضيهراازريشهدنبالكندودراينريشه‏يابىبهعاملمهمتعصباتقبيله‏اى، توجهبيشترىبكند.
بسيارى از رهبران خوارج وكسانى كه در ميان ساده لوحان سپاه على (ع) در جنگ صفين، پس از پذيرش حكميّت، بذر شورش پاشيدند از قبيله «بنى تميم» و «بنى ربيعه» بودند (بنى ربيعه، خود تيره‏اى از بنى تميم است). كسانى مانند شبث بن ربعى وحرقوص ابن زهير (ذو الثديه) ومسعر بن فدكى وعروة بن اديه ومرداس بن اديه كه در نظر خوارج بعدى از سلف صالح هستند، همه از قبيله بنى تميم بودند. البته از قبايل ديگر نيز كم وبيش شركت داشتندامابيشتررهبرانخوارجازاينقبيلهبودندوازقريشهيچكسدرميانخوارج نبود.
بنى تميم در زمان جاهليت با قبيله مضر وبخصوص تيره قريش دشمنى وجنگ داشتند وحتى پس از اسلام نيز، كه به ظاهر مسلمان شده بودند، گاه وبيگاه دشمنى ديرينه خود با قريش را آشكار مى‏كردند واز اين كه پيامبر از قريش ا ست ناراحت بودند وحسد مى‏ورزيدند. در اين بارهبهدوسندتاريخىزيرتوجهفرماييد:
1) جمعى از قبيله بنى تميم وارد مسجد پيامبر شدند وبى آن كه ادب واحترام پيامبر را رعايت كنند از پشت حجره‏ها ندا در دادند كه «اُخرج إلينا يا محمّد، جِئناك لِنُفاخِرُك؛ اى محمد، بيرون آى كه آمده‏ايم با تو مفاخره كنيم» يعنى امتيازات ومفاخر وبرترى‏هاى قبيله خود را بر تو ثابت كنيم. آن گاه آنان به مال وثروت وكثرت جمعيت وچيزهايى از اين قبيل فخرفروشى كردند واين آيه شريفه درباره آنها نازل شد: (اِنَّ الّذينَ يُنادُونَكَ مِن وَراءِ الحُجُراتِ أكثَرُهُمْ لا يَعْقِلُون؛(2)ﻜﺴﺍﻨﯼكهتوراازپشتحجره‏هاندامى‏دهندبسيارىازآنهانمى‏فهمند.)(3)
2) در يكى از جنگ‏ها هنگامى كه پيامبر خدا غنايم جنگى را تقسيم مى‏كرد، مردى از بنى تميم به نام ذو الخويصره، كه همان «حرقوص بن زهير» بود، سر رسيد وگفت: يا محمّد، عدالت را رعايت كن! پيامبر فرمود: واى بر تو، اگر من عدالت را رعايت نكنم پس چه كسى اين كار را خواهد كرد؟ بعضى از اصحاب خواستند او را بكشند. پيامبر فرمود: رهايش كنيد، همانا براى او يارانى خواهد بود كه نماز شما در مقابل نماز آنها وروزه شما در برابر روزه آنها كوچك شمرده مى‏شود وآنها قرآن را تلاوت مى‏كنند اما از گلوهايشان تجاوز نمى‏كند، آنها از دين خارج مى‏شوند همان گونه كه تير از كمان رها مى‏شود. سپس افزود: آنها بر مسلمانان خروج مى‏كنند.نشانهآنهاايناستكهدرميانشانمردسياهچهره‏اىاستكهيكىاز

پستان‏هاىاومانندپستانزناست.»(4)
مفسران مى‏گويند: درباره همين اعتراض «حرقوص بن زهير» به پيامبر بود كه اين آيه شريفه نازل شد: (وَمِنهُمْ مَن يَلْمِزُكَ في الصَّدقات فَإنْ اُعطوا مِنها رَضَوا وإنْ لَمْ يُعْطُوا مِنها إذاهُم يَسخَطُون؛(5) واز منافقان كسانى هستند كه در امر صدقات تو را طعنه مى‏زنند. اگر به آنها دادهشودخرسندمى‏شوندواگردادهنشودخشمگينمى‏گردند.)(6)جالب است كه در اين سند تاريخى - كه اكثر موّرخان ومحدثان ومفسران آن را نقل كرده‏اند - منافقى كه به پيامبر اعتراض مى‏كند وقرآن، او را از جمله منافقان مى‏شمارد كسى است كه «ذو الخويصره» نام دارد واو همان «حرقوص بن زهير» است كه يكى از رهبران خوارج بود ودر جنگ صفين پس از جريان حكميّت، شديداً به على (ع) اعتراض كرد وجمعى را به دنبال خود كشانيد وسرانجام در جنگ نهروان كشته شد. او همان «ذو الثديه» بود كه على (ع) جنازه او را جستجو كرد تا

اين كه آن را يافت واز اين كه وعده پيامبر (ص) تحقق يافته است خدا را شكر كرد.(7) دقت در اين دو سند تاريخى به خوبى نشان مى‏دهد كه يكى از رهبران عمده خوارج چه سابقه فكرى داشته است.